Hâl ekleri büyük ve küçük ünlü uyumuna göre "i" yerine "ı" veya "u" ile "e" yerine "a" harfi ile oluşturulacak şekilde değişirler.
- çayı, okulu
- çaya, okula
Benzer şekilde -de ve -den eklerindeki "d" harfleri de ünsüz sertleşmesine uğrayarak "t" ye dönüşebilir.
- işte, çöpten
Yalın hâli
Kelimelerin hâl eki almamış hâlidir. Başka dillerde nominatif olarak bilinir.
Çoğul eki, iyelik eki ya da tamlama eki almış sözcükler de yalın durumdadır.
|
ben |
|
sen |
|
o |
|
biz |
|
siz |
|
onlar |
-i hâli (belirtme hâli
Sözcüklerin -i, -ı ya da -u eki almış hâlleridir. Adın belirtme durumu eki, adın sonuna geldiği sözcüğü belirtili nesne yapar. Yüklemin neyi, neleri, kimi, kimleri belirttiğini gösterir. Başka dillerde akusatif olarak bilinir.
|
beni |
|
seni |
|
onu |
|
bizi |
|
sizi |
|
onları |
- Annem bizi eve götürdü.
- Bulaşıkları yıkadım.
3. tekil şahıs iyelik eki olan -i ve -si ekleri hâl eki değildir:
- Ali'nin kitabı (iyelik eki)
- Şu kitabı verir misin? (hâl eki)
-e hâli (yönelme hâli
Sözcüklerin -e ya da -a eki almış hâlleridir. Adın yönelme durumu sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümce yapar. Yüklemin bildirdiği eylemin nereye yöneldiğini gösterir. Başka dillerde datif olarak bilinir.
|
bana |
|
sana |
|
ona |
|
bize |
|
size |
|
onlara |
Annem beni okula götürecek.
-de hâli (bulunma hâli
Sözcüklerin -de ya da -da almış hâlleridir. Bu ekler sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümce yapar. Yüklemin bildirdiği eylemi gösterir. Hint-Avrupa dillerinde mevcut olmayan bu zamana bu dillerde lokatif de denmektedir.
|
bende |
|
sende |
|
onda |
|
bizde |
|
sizde |
|
onlarda |
-den hâli (ayrılma hâli
Sözcüklerin -den ya da -dan eki almış hâlleridir. Adın ayrılma durumu nereden ayrıldığımızı gösterir. Bu ek sonuna geldiği sözcüğü dolaylı tümleç yapar. Hint-Avrupa dillerinde mevcut olmayan bu zamana bu dillerde ablatif de denmektedir.
|
benden |
|
senden |
|
ondan |
|
bizden |
|
sizden |
|
onlardan |
