DUVAR YAZISI EDEBİYAT KAYINTISI
XXVI
Madde 251: Arthur Miller’in (1915-2005) “Cadı Kazanı” adlı tiyatro oyunu 1692 yılında ABD’nin Salem Kenti’nde, cadılıkla suçlanan bir dolu insanın, oluşturulan mahkemelerde idama çarptırılmaları üzerine kurgulanmış olsa da, gerçekte 1950’lerin ABD’sinde tarihe kara leke ile geçmiş McCarhty döneminde aydın ve sanatçıların hayatlarının karartılmasına gönderme yapar. (Cadı Kazanı, Mitos Boyut, A. Miller)
Madde 252: (Kitaptan bir alıntı) “…[Y]eni İngiltere’de öyle bir an geldi ki, düzen adına yapılan baskı bu düzenin önlemek istediği tehlikelerden çok daha ağır oldu. Cadı avcılığı, halkın bütün tabakalarında uyanan bir korkunun sapık bir belirtisi oldu. Bu korkuyu, teker teker herkeste gittikçe artmaya başlayan bir özgürlük isteği doğuruyordu…”
Madde 253: Hepi topu 26 yıl yaşamıştır Lermontov (1815-1841). Puşkin gibi Lermontov da bir düelloda öldürülmüştür. Henüz 22’sindeyken Puşkin’in ölümü üzerine yazdığı bir şiirle tanındı. Bu şiirle özgürlükçü olduğu açığa çıkarken, zorbalığa da karşı olduğunu açıkça ortaya koyar. 23 yaşındayken Rus Edebiyatı’nda önemli bir eser olarak görülen “Tüccar Kalaşnikov’un Şarkısı”nı yazmıştır.
Madde 254: Lermontov, Puşkin üzerine yazdığı şiirinin kapanış dizelerini şöyle yapmıştır: “taht etrafında dönüp duran mağrur kalabalık! Dahileri, özgürlük adamlarını ve şanlı insanlarımızı sallandıran siz! Şimdi sizi koruyan yasalarınız var ve adalet önünüzde susmak zorundadır! Fakat Tanrı’nın da bir ceza mahkemesi vardır! Siz, ahlaksız kalabalık, sizi sert bir yargıç bekliyor! Alıntılarınızın şıngırtısıyla onu satın alamazsınız… Ve tamamınızın pis kanı toplansa dâhi şairin saf kan lekesini aşındıramazsınız!” (Rus Edebiyatında İdealler ve Gerçeklik, Pyotr Kropotkin, Hece)
Madde 255: Yukio Mişima (1925-1970)’nin asıl adı Hirzoka Kimikate’dir. İlk eserini 1944’te yayınlar. 1968 yılında Japon savaşçı ruhunu ve Japon İmparatorluk geleneğini korumak için Tate no Kai (Kalkan Derneği) adlı faşizan özel bir birlik kurmuştu. “Bereket Denizi” adlı dört ciltlik, baş yapıtı kabul edilen kitabını bitirdiği gün yani 25 Kasım 1970’te Tokyo’daki Savunma Bakanlığı karargahını adamlarıyla birlikte ele geçirerek oradaki generali ve askerleri tutsak almıştır.
Madde 256: Mişima oradaki askerlere, kendilerine katılmalarını, imparatorlarına sonsuz bağlılık sergilemelerini ve ulusal geleneklerine dönmelerini telkin eden bir konuşma yapar. Fakat askerler onu reddederler. Bunun üzerine herksin gözü önünde protesto mahiyetinde harakiri yapar. Yaptığı eylemin bir nevi provası olarak görülebilecek, 1960 tarihli “Vatanseverlik” ve 1969 tarihli “Koşumu Çözülmüş Atlar” romanlarından çıkarsanabilir…
Madde 257: Yaşamında ve eserlerinde uçlara gidip gelen özgün bir yazardı. Aşk ve nefret gibi duyguları evrensel bir yaratıcılığa dönüştürmüş roman ve oyunlar yazmıştır. “Bir Maskenin İtirafları”, “Yasak Renkler”, “Denizi Yitiren Denizci” gibi romanlarının yanı sıra “Kanton”, “Bayan Aoi” ilk akla gelen oyunlarıdır. Sansasyonel yaşam ve ölümünün yanı sıra eserleri nedeniyle ilgi yaratmıştır. Başta Marguerite Yourcenar’ın yazdığı “Mişima ya da Boşluğu Görmek” metni dışında birçok yazıya konu edilmiştir. Ayrıca hayatı filme de çekilmiştir.
Madde 258: 5-7-5-7-7 hece kalıbıyla 5 dizeden oluşan Tanka Japon lirik şiirinin önemli türlerinden biridir. Tanka kısa şiir olmasına rağmen, Tanka’dan türetilmiş daha da kısa şiir türü Haiku’dur. Haiku üç dizeden oluşup sırasıyla 5-7-5 hece kalıbıyla yazılmaktadır. Haiku Matsuo Bashō (1644-1694) tarafından yazılmaya başlanıp, onu Yosa Buson (1716-1784) ve Kobayashi Issa (1763-1824) takip ederek, daha da gelişmiş bir forma dönüştürülmüştür.
Madde 259: Haiku belirgin bir temada yazılır. İlk iki dizesi ânda gördüğünüz, duyumsadığınız bir konuyu anlatırken, üçüncü dize can alıcı özellikte yazılır. Şaşırtır sizi üçüncü dize. Galiba Haiku’yu değerli kılan boyutu da böylesi beklenmedik şekilde yazılması oluyor. Tabii kıp kısacık şiirlerin lirik dozu kuşatır sizi.
Madde 260: Bashō, Buson ve Issa’dan üç farklı Haiku’ya yer vermek iyi olacak. “Yapabilseydim/düşen kiraz çiçeği gibi/ söylerdim şiirimi” (Bashō)
“Ay batıya uzanırken/doğuya kayıyor/gölgesi çiçeklerin” (Buson)
“Yılın ilk günü/tomurcuklanmış her şey/ben de eh işte” (Issa)
Haiku çevirilerinde 5-7-5 hece kalıbını tutturmak da maharet ister. Bu yüzden çevirilerde bu kalıbın ihlali görülebilmekte.
Ayhan KAVAK
2 Nolu T Tipi Hapishanesi A-17
Tarsus/MERSİN
