Geniş Zaman Olumlu:
İnsanlar doğar, büyür, ölür.
Bir gün mutlaka başarılı olursun.
Çok gülen çok ağlar.
Geniş Zaman Olumsuz:
Müzik dinlemez, film seyretmez.
Bunu yaparsan seni asla affetmez.
Babasından başkasını dinlemez.
Geniş Zaman Soru:
Dedenizi ve ninenizi ziyaret eder misiniz?
Müzik dinler misin?
Boş zamanlarında kitap okur musun?
Kullanımı:
1. Sürekli yaptığımız ve alışkanlık haline gelen durumlarda kullanılır.
Biz her hafta kütüphaneye gideriz.
Kardeşim çok ders çalışır.
2. Geniş zaman, sen ve siz şahıs zamirlerinde kullanıldığında istek, rica ve kibarca emir anlamı vardır.
Hava çok soğuk. Pencereyi kapatabilir misin?
Silginizi verir misiniz?
3. Geniş zaman, Duyulan Geçmiş Zaman yerine kullanılabilir.
Savaş 1945 yılında biter.
(Savaş 1945 yılında bitmiş.)
Fenerbahçe o yıl rakibini yener ve tur atlar.
(Fenerbahçe o yıl rakibini yenmiş ve tur atlamış.)
4. Geniş zaman, Gelecek zaman yerine kullanılabilir.
Babam bu haberi duyunca çok sevinir.
(Babam bu haberi duyunca çok sevinecek.)
Ali eğer okulda değilse öğretmeni mutlaka arar.
(Ali eğer okulda değilse öğretmeni mutlaka arayacaktır.)
5. Geniş zaman, Duyulan geçmiş zaman yerine kullanılabilir.
Keloğlan bunu duyduktan sonra yollara düşer.
(Keloğlan bunu duyduktan sonra yollara düşmüş.)
Adam oğlunu çok arar ama bulamaz.
(Adam oğlunu çok aramış ama bulamamış.)
Not: Şimdiki Zaman, geniş zaman yerine çok kullanılır.
Her gün okula bu yoldan gidiyorum.
(Her gün okula bu yoldan giderim.)
Babam sigara içiyor.
(Babam sigara içer.)
Not: Geniş zaman ekleri fiillere şu şekilde gelir:
1. Ünlü ile biten fiillere -r gelir.
söyle-r
oku-r
yürü-r
2. Tek heceli fiillere -ar, -er” eklerinden biri gelir.
bak-ar
yaz-ar
sor-ar
Not: Aşağıdaki 13 fiil bu kurala uymaz:
gel-ir, al-ır, bil-ir, var-ır, gör-ür, kal-ır, bul-ur, ver-ir, öl-ür, vur-ur, ol-ur, san-ır, dur-ur
3. Ünsüz ile biten birden fazla heceli fiillerin sonuna -ır, -ir, -ur, -ür gelir
çalış-ır
konuş-ur
öğren-ir
götür-ür
sevin-ir
kaynak.türkcede.org
