Elif ORHAN; Elbette ki katılıyorum.
Ben doğma-büyüme Dersimliyim…
Dersim’i iyi tanıdığımı sanıyorum. Dersim halkı Ermeni komşularını korudu. Bunu anlatan nenem ve Dersimli büyüklerinde çok duydum. Bunun aksini düşünmek büyük yanılgı ve haksızlık olur…
Nenem katledilen komşuları Ermeniler için „Cirane me, Errmeniye me“ diyordu.
Dersim de toplatılan ve götürüp öldürülen Ermenileri Dersim halkı kendisini riske atarak korumuştur. Bunu nenelerimizde, büyüklerimizde ve Dersimli Ermenilerimizde çok dinledim/dinledik..
Bu anlatımlar abartılı, hayali de değildir....
Örneğin Dersim 38 kırımını yaşayan nenem komşuları olan Ermenilerin nasıl toplayıp götürdüğünü anlatırken tıpkı kendi yakınlarını soykırımda kaybetmiş gibi ağlıyordu..
Onlara dair hep iyi-güzel duyguları vardı.. Kendi acılarına-kaybettikleri için ağladığında onları hatırlar, onlara gözyaşları akardı..
Benim doğduğum köyde yıkık bir Ermeni evi vardı.. „Xani Alehese” diyordular…
Nenem bu evdeki Ciranlarını sürekli bize güzellikleri yükleyerek anlatırdı. Onları götüren askerlere beddualar ederdi..
Söz konusu köyde yaşayan üç Ermeni aile varmış..
Onları askerler zorla toplayıp götürürken „Ali“ ismindeki yirmi yaşlarında ayağı aksayan çocuğu babamın dedesi kendi çocuğu diye alıp saklamış…
Bu çocuk bir kaç yıl bizimkilerin yanında kalmış, sonra başka bir yerdeki akrabalarında haber alınca çıkıp gitmiş...
Ben Dersim'de Ermenileri yeren tek kötü kelime duymadım. Onlara hep iyilikler yüklenilir ve devletin yaptığı zülüm-soykırım anlatılırdı.. ve bu öykülerle büyüdüm/büyüdük..
Cuma akşamları nenem evimizin yanındaki „Qale Sipi“ Çeşme'sine üç adet mum yakardı.. ve üç mumu da „Alehese“ yıkık duvarına da bırakır, gözlerinde yaşlarla duvarı öperek dua ederdi..
Dedim ya, yaşadığım köy ve cıvar köylerde bunun örneklerini görerek büyüdüm..
Dersimde dernek kuran Sayın Mirhan Prgic Gültekin’in iki ablası Mazgirt'in Avunca köyünde evliydi... Daha öncede halaları aynı köyde bir tanıdığımızla evlenmişti.
Onlara asla kem bir söz-davranış-bakış hiç duyulmadı.
Dersim halkı onları kendilerinde görüyordu. Onlarda kendilerini „Dersimli“ olarak ifade ediyordular.
Onlarında Dersimde konuşulan „Kurmanci-Dımılkı“ konuştukları ve geride kalanların çoğunun da Dersim inancını benimsedikleri bilinir.
Aynı akıbeti-kırımı yaşayan Dersim halkı olarak kendilerini görüyordular.
Ayrıca ben uzun yıllar devrimci mücadele-örgüt içinde kaldım..
Şunu da rahatlıkla söylemek istiyorum.
Asıl mesele Ermenilerin örgütler içinde 'Dersimli Ermeni 'kimliklerini söylememeleri vardı..
Kendilerini Kürt olarak söylüyordular..
Hatta çok yakın arkadaşlarım vardı, Dersim ya da Elazığ Ermenileri olduğunu yıllar sonra tesadüfen öğrendim…
Bilemiyorum neden kendi Ermeni kimliklerini söylemediler, ifade etmediler? .
Belki de biz „Dersimlilerin yaşadığı“ akıbetlerden çekindikleri için olmalı!
* Sizce Dersim Bölgesinde Dersimlilerle Ermenilerin ilişkisi geçmişte nasıldı ve günümüzde nasıl?
Elif ORHAN; „Bu sorunun cevabını yukarda açıkladığımı sanıyorum.
Günümüze gelince de, evet Dersimliler Ermeni komşularını kendilerinde ayırmıyorlar ..yani Dersimli Ermeniler olarak görüyor. Asla onları yeren tek kelimeleri yoktur..
Babamın Musahibi ve büyük kardeşimin Kirvesi Dersimli Ermenilerdir…
Hepimiz de biliyoruz ki bu iki ikrar kurumun Dersim diyarında itibari büyük ve yedi kuşak boyunca kardeş sayılır, güvenilir.
Dersim coğrafyasında çok dil, farklı inançlar var. Ancak tümü de kendilerini „Dersimli“ olarak görüyorlar..“
• Bölgede yaşayan Ermeniler özellikle 12 Eylül döneminde devlet tarafından "farklı" muamele gördüğünü ve ayrımcılık yaşadıklarını söylüyor. Siz buna katılıyor musunuz, neden?
Elif ORHAN; 12 Eylül vahşeti döneminde Ermenilerin devlet tarafında daha fazla ezildiklerine katılıyorum.
Bu doğru olabilir..
Ancak 12 eylül vahşetinde Dersimli devrimciler-halkıda çok gaddarca ezildiler, işkencelerden geçirildiler. Nasıl Ermenileri farklı gözle „ gayri Müslüm, bölücü-hain“ görüyorlarsa aynı şekilde Dersim halkına da bakıyorlar ve yaptırımları uyguladılar.
Dersimli Ermeniler devletin kırımını kötü yaşadılar ve kendilerini korumak için de yanındaki halklara benzemek için onların inancını-dillerini konuştular..
* (Ermeni kökenli iseniz) Kendinizi Dersimli Ermeni olarak mı tanımlar mısınız?
Elif ORHAN; Ben Ermeni değilim.
Dersimliyim.
Olsaydım tabi ki kendimi çok rahatlıkla tanımlardım.
Örneğin kardeşimin eşi bir yanıyla Ermeni’dir ve asla kendi kimliğini gizlemiyor, bunu gururla da ifade ediyor.
• Dersim Ermenileri derneğinin kurulmasını destekler misiniz?
Elif ORHAN; Dersim de Ermeni derneğinin kurulmasına hiç bir itirazım yok.
Keşke kurulsa ve keşke biz Dersimliler gibi Dersimi-coğrafyamızı yok eden barajlara karşı bizimle seslerini yükseltseler..
Yine ben inanıyorum ki bir devlete sahip olan ve birçok ülkede güçlü lobilere sahip Ermeni halkı Dersim’i yok eden barajlara karşı Dersimlilerle birleşip karşı çıkarsa olumlu sonuç da alınır.
Yani „Dersimliyiz“ derken Dersim’de oluşan felaketlere karşıda Dersim halkıyla kader birliği etmek gerekir. Yalnızca kaybolan-kaybettirilen geçmişlerini aramak yeterli olmuyor.
Gelecek de yok ediliyor.
Dersim coğrafyası içinde tepkiler olmalı.
Sonuç olarak şunu eklemek istiyorum.
Dersimdeki birçok Ermeni aile-kişi kendi anadilini konuşmuyor, unutmuş ve Dersim de konuşulan „Kurmanci-Dımılkı“ konuşuyorlar. Yine inançları da Dersim inancı“ Rea Heq“ olmuş
Ayrıca zorla göç ettirilen ya da başka yerdeki Ermenilerde içinde yaşadıkları halkın dilini-inancını almışlar.
Hatta fanatik Müslüman olanları çok gördüm.
Örneğin zindanda tanıdığım Ermeni arkadaşım kendi inancını, halkını savunmasına rağmen yerleştikleri Maraş da dillerini unutmuştular, inançlarını da önceleri gizli sonraları da kısmen uyguladıklarını hüzünle söylüyordu.
İstanbul’da birçok Ermeni kilisesine gittim, oradaki görevlilerle de konuşmuştum. Onlar da yaşanan baskılardan dolayı çok temkinli-çekimser duruyordular. Yani baskıyı iliklerine kadar biz Dersimliler gibi yaşıyorlar..
Dersimli Ermenilerde en az Dersimliler kadar Dersimlidir.
Dersimde olan farklı dil-inanç olmak onları Dersimli olmadığını anlamını asla çıkarmaz..
Sonuç olarak Dersimli gittiği her yerde Dersim’e dair özlemle-hüzünle yolculuğa çıkar, anar ve insanlarına sahip çıkar..
Dostça selam ve saygılarımla.
Elif ORHAN
