Bireysel, bölgesel, kıta ve uluslararası çapta savaşa karşı olmak için, önce kültürel, maddi, siyasal ve askeri alt yapı kültürler oluşturmakla mümkündür. Sıralanan güven sağlayıcı yapıları oturtmayan kişi, topluluk ve devletlerin savaşa karşıyım demesi üçyüzlülüktür.
Sadece son iki yüzyılı şöyle bir hatırlarsak; Karl Marx, Sigmund Freud, Wilhelm Reich, Albert Einstein, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Sarah Bernhard, Woody Allen ve Henry Kissinger ve daha buraya sığması mümkün olmayan uzun bir isim listesi çıkar.
Tarihte Yahudilerin ne kadar zor şartlarda yaşadıklarını düşündüğümüzde ve maruz bırakıldıkları jenosit ve vahşetlere rağmen bir yüzyıl içinde yaşamın her alanında 196 Nobel Ödülü almalarının ne kadar anlamlı olduğu anlaşılacaktır.
Filistinli karısını ve kızını getirememenin verdiği acı ve endişeyle mırıldanıp duruyor.
"Bundan sonra roman yazabileceğimi sanmıyorum. Gazze bana, Nazi uçaklarının ve kara birliklerinin gerçekleştirdiği Varşova yıkımını anımsattı. 340 hektarlık alana tıkış tıkış sığınan Varşova Gettosundaki 500 bin Yahudi’nin durumunu görür gibi oldum. Oradaki ünlü Yahudi direnişini ve sokaklardaki cesetleri görür gibi oldum. Kanım dondu."
İyisi gene masallar. Masal denen şey aslında insanın içinde yaşadığı karanlığa fener. Masallar, meseller toplumsal ruhun sağlaması gibidir, kimi onlardan din çıkarır, kimi pireleri deve yapar, develeri tellak ve kimi edebiyatı keşfeder masalın derinliğinde. Fakir fukaraysa umudunu masala gizlemiştir, özlem oradadır, kaybolmuş aşklar, zamansız ölmüş hayatlar o masallarda dirilir, konuşur, murada ererler. Zaten eski Roma şehrinde bizim bu roman dediğimiz edebiyat fakirlerin çocuklarına anlattığı ‘uydurma hikâyelere’ verilen isimdi...
